Inkapasidat, falta di madures di algun polítiko ta pone
ku awe nos pais a pèrdè un drechi atkerí 80 aña pasá
Despues di un lucha largu i tenás, riba 1 aprel 1937, 80 aña pasá, nos pais pa promé biaha a haña e derechi pa nos mes organisá nos elekshon di Staten. Na 1937 por a skohe solamente 10 (6 pa Kòrsou, 2 pa Aruba, 1 pa Boneiru i 1 pa Islanan Ariba) di e total di 15 miembronan di Staten. No ta tur hende por a vota; esei lo a keda reglá den e Kiesreglement di 1948. E logro di 1937 ta signifikante sinembargo pasombra mientras Ulanda a duna Sürnam e derechi aki for di 1864, nos no a hañ’é pasombra tabata konsiderá nos ‘no madurá’ pa e responsabilidad aki. Pa 80 aña nos tin pues e derechi pa nos mes organisá nos elekshon. Awe sinembargo nos a pèrd’é pasombra polítikonan na mando a demostrá di no tin madures pa atendé ku demokrasia i nos institutonan demokrátiko.
E prinsipal aktornan ku a hiba e lucha ya menshoná tabata Généreux Jacob Richard de Lima (for di 1869), Abraham Mendez Chumaceiro (for di 1895) i Moises Frumencio da Costa Gomez (for di 1935). Den nan kaminda nan a topa banda di resistensia di Ulanda, tambe e élite (protestant) blanku aki na Kòrsou, entre otro Johannes Hamelberg, ku a bisa ku si nos haña derecho di voto nos pais lo bira unu di ‘kanibalismo i paganismo’. Despues di preshon i insistensia a publiká e Curaçaosch Kiesreglement 1937 riba 30 di mart 1937 ku a drenta na vigor riba 1 aprel 1937. Un triúmfo pa demokrasia i outonomia. E promé elekshon pa Staten a tuma lugá riba 22 di desèmber 1937.
Ta interesante pa repasá algun aspekto di e Kiesreglement 1937. Pa bo vota bo mester tabata hende hòmber, residensiá na Kòrsou, di nashonalidat Ulandes, mayó di 25 aña, ku un salario anual mínimo di Naf 1,200.-, sin debe di belasting habrí i minimal 7 aña di enseñansa (uitgebreid lager openbaar of gesubsidieerd bijzonder onderwijs). Asta den kaso ku e persona tabatin e añanan di enseñansa rekerí pero tabata eksistí duda serka e Verkiezingsbureau, mester a pasa un test di ‘verstandelijke ontwikkeling’ serka un komishon instituí pa Gobernadó i enkabesá pa e Inspektor di Enseñansa. Manera a bisa, hende muhé no por a vota, pero e por tabata kandidato i aparesé riba lista (i bira miembro di Staten). Pa kandidatonan pa lista mester a kumpli tambe ku e rekesitonan ku tabata konta pa e votadó. E Kiesreglement no tabata konosé sistema di partido (ounke ku nan tabata eksistí) pero di kandidato. Riba e ‘stembiljet’ e kandidatonan tabata registrá alfabétikamente. E manera di vota mes tabata sumamente kompliká pasombra kada votadó na Kòrsou por a vota pa un máksimo di 6 kandidato. Esun faborito ta haña e number 1 tras di su nòmber; e di dos faborito number 2 i asina te un máksimo di 6. Na Aruba por a vota pa un máksimo pa 2 kandidato. Na Boneiru i Islanan Ariba, por a vota pa un (1) kandidato so. Den kaso di Boneiru i Islanan Ariba, si un kandidato no a haña e mayoria di voto, e Kiesreglement ta preskribí un votashon di nobo denter di no mas ku tres siman despues di e promé votashon.
E medidanan di entrada, pago di belasting i enseñansa a pone ku solamente 40% di e 2,035 hendenan eligibel na Kòrsou pa vota tabata hendenan nasé na Kòrsou. Sobrá tabata hendenan ku nashonalidat Ulandes ku no a nase aki. E korantAmigoe di Curaçao a bisa algun dia despues di publikashon di e Kiesreglement di ta bou di impreshon ku a hasi e Kiesreglement asina kompliká ku e meta pa e elekshonnan bira un frakaso. E mesun korant den su edishon di 15 di òktober 1937 ta bai mas leu pa bisa ku e Kiesreglement a keda trahá “kontra di Yu di Kòrsou i na fabor di otronan”. Gran mayoria di hendenan nasé na Kòrsou tabata katóliko i esnan nasé otro kaminda, no-katóliko, prinsipalmente protestant. E Kiesreglement a trese hopi divishon di religion (i klase) na Kòrsou i e bataya na hopi okashon tabata keda hibá den korant. Un bataya entre di e defensor di katolisismo, Amigoe di Curaçao i Beurs -en Nieuwsberichten ku tabata sostené e banda protestant.
E elekshon di 22 desèmber 1937 a tuma lugá den tur trankilidat. Asina e Staten a sinta na 1938, mr. dr. Moises Frumensio da Costa Gomez a kuminsá traha pa trese kambio den e Kiesreglement. Pues e Kiesreglement 1937 a sirbi komo lei pa solamente un (1) elekshon. Un Kiesreglement fasinante, imperfekto ku a koroná un gran lucha hibá pa a tatanan di nos demokrasia. Awe nan mester mira kon nan yunan a traishoná e lucha aki, entregando bèk e derecho di organisá nos elekshon e luna aki. Rason pues pa e deklamadó ku a bisa: “demokrasia ta un flor bunita, pero si no dun’é awa i kuido, e ta seka i muri”.