Merka a sali for di ‘Iran Deal’, dikon ta relevante? 5 punto

E salimentu di Merka for di e Iran Deal, esta akuerdo nuklear ku Iran (e Akuerdo) ta un prekupashon mundial. Tantu aliadonan Oropeo di Merka komo Rusia i China ku tambe ta forma parti di e Akuerdo, ta indigná. Mayoria eksperto ta bisa ku e paso Merikano ta habri kaminda pa Iran desaroyá arma nuklear i kousa peliger mundial. Pakiko lo ta asina? 

1. Kon a yega na e akuerdo?

Na 2002 a sospechá ku Iran tin fasilidatnan nuklear lokual a keda konfirmá pa Nashonnan Uní (UN). Iran a insistí ku su programa nuklear tabata pasífiko, mientras komunidat internashonal tabata kombensí ku esaki no tabata e kaso. Iran a kontinuá ku e programa i na 2006 UN, sigí pa Merka i EU a imponé sanshon riba e sektor finansiero i petrolero Iraní i tambe benta di arma pa Iran. Sanshonnan a hasi daño konsiderabel na ekonomia di Iran. Konsekuentemente Iran a bai mesa pa negoshá un akuerdo. Un akuerdo ku ta limitá Iran su kapasidat di produsí bòm nuklear a kambio di eliminashon di sanshon.

2. Ken a firma e Akuerdo?

Esaki  no ta un akuerdo entre Merka i Iran solamente. E Akuerdo a keda firmá na 2015 pa Alemania, China, Fransia, Iran, Merka, Reino Uní, Rusia i Union Ropeo na nòmber di su miembronan.

3. Kiko e akuerdo ta kome i bebe?

Konforme e Akuerdo, Iran ta redusí na mitar sierto di su mashinnan esensial den e proseso (e.o. enrikesé plutonio i uranio) pa traha bòm nuklear. E redukshon ta di tal índole ku Iran no por traha un bòm. Esaki pa un periodo di 15 aña. Tambe e Akuerdo ta duna un komishon spesialisá di e paisnan firmante i UN e derechi pa supervisá e akshonnan di Iran i determiná ku tur hende ta mantené su mes na e Akuerdo. A kambio di esaki a kita sanshon kontra Iran riba e sektor petrolero finansiero i komersial. Firmantenan a duna di konosé for di un prinsipio ku e Akuerdo ta kana bon i ku no tabatin nigun fayo di Iran.

4. Ken no ta apoyá e akuerdo?

Mayoria pais na mundu inkluso Vatikano i enemigu grandi di Iran, Saudi Arabia, ta sostené e Akuerdo pasombra den pensamentu general e Akuerdo lo kondusí na pas. No ta tur hende ta pensa meskos. Israel ta kombensí ku e Akuerdo hustamente ta segurá ku Iran ta traha bòm nuklear. Merka su aktual presidente, Trump, ta haña ku e Akuerdo ta suak i ku e presidente anterior, Obama, a hasi un mal trabou. Na último momentu Trump a haña bishita di Hefe di Estado Fransés, Hefe di Gobièrnu Aleman i Minister Britániko di Relashonnan Eksterior pa kombens’é ku si e no ta haña ku e Akuerdo ta bai leu sufisiente, por drech’é. E esfuersonan di Merka su aliadonan no a kristalisá. Siman pasá Merka a anunsiá ku e ta kibra ku e Akuerdo.

5. Kiko awor ku Merka a sali?

Tin hopi insertidumbre kiko lo pasa awor ku Marka a bandoná e Akuerdo. E salida di Merka probablemente ta enserá ku Merka lo pone Iran riba lista di pais terorista i lo bolbe imponé sanshon. Pregunta ta kiko Oropa ku si ta den e Akuerdo, lo hasi. Nan lo laga nan aliado Merka kai i sigui hasi negoshi ku Iran? Merka den kaso ku Oropa kontinuá hasi negoshi ku Iran, lo penalisá Oropa? Iran tambe lo sali for di e Akuerdo i bolbe traha riba su armanan nuklear? E gruponan ekstremo di Iran lo sigi sostené e gobièrnu moderá Iraní ku a firma e Akuerdo? Gruponan armá manera Democratic Party of Iranian Kurdistan lo (bolbe) kue arma i destabilisá hinter e region (inkluso Turkia, Siria i Irak ku tambe tin poblashon Kurdo ku ta lucha pa nan mes estado independiente)? Tambe e askhon di Merka por tin konsekuensia pa e península di Korea i hinter Asia. Otro luna Merka ta topa ku Nort Korea pa yega na un akuerdo nuklear. Pregunta: Nort Korea mester start un negosashon ku Merka mirando ku Merka a kibra ku e Akuerdo ku Iran den ménos ku dos (2) aña? Tempu lo bisa esaki.

Willemstad, Curaçao

Author: alexdavidrosaria

Alex Rosaria is from Curaçao. He has a MBA from University of Iowa. He was Member of Parliament, Minister of Economic Affairs, State Secretary of Finance and United Nations Development Programme Officer in Africa and Central America. He is an independent consultant active in Asia and the Pacific.

Leave a Reply

Fill in your details below or click an icon to log in:

WordPress.com Logo

You are commenting using your WordPress.com account. Log Out /  Change )

Facebook photo

You are commenting using your Facebook account. Log Out /  Change )

Connecting to %s

%d bloggers like this: