Promé ku coronavirus tabatin e grip Spañó (1918 – 1920), tambe un infekshon respiratorio ku a infektá 500 mion hende i globalmente a mata entre 17 pa 50 mion. E grip Spañó ku aki na Kòrsou tabata konosí komo “kabouter” a hasi hopi daño humano inkluso a kousa desena di morto.
Dikon e grip a haña e nòmber “kabouter”? Rònt di e temporada ku e grip Spañó a yega Kòrsou for di Hulanda, un makaku bistí ku un kamisa koló kòrá a logra hui for di un barku Venezolano na Punda. Pa un rason òf otro, búskeda di e makaku a bira hinter un “happening” riba nos isla. Dor di estatura di e makaku i su bistí kòrá, e a keda kompará ku un kabouter. Tur hende tabata buska e kabouter i tur hende a bisa di a mir’é. Despues di algun dia a haña e makaku na pia di Seru Pretu (Amigoe, desèmber 1918). Asina e malesa a keda yamá kabouter. No ta inusual ku nos ta duna grip nòmber di algu ku ta na moda òf a hasi impakto.
Pa bin bèk na e malesa, mas di 1,000 hende a keda infektá na Kòrsou. Segun un relato na okashon di selebrashon di 75 aña di eksistensia di Sint Elisabeth’s Gasthuis, tur kamber di e hospital tabata yená ku dos biaha e kantidat normal di kama, tabatin kama den “gang” i asta mester a pone pashènt riba suela pa falta di espasio i kama. Den un periodo kòrtiku 18 enfermera a keda infektá di kua algun (no a menshoná e kantidat) a muri.
E periodo ku mas infekshon i morto tabata di komienso òktober 1918 pa medio-novèmber 1918. Den ménos ku dos siman un kantidat di 40 hende a muri. Sigun Sint Elisabeth’s Gasthuis, e kantidat di morto den e periodo aki riba nos isla a tripliká. Medio-novèmber 1918 e kantidat di morto a kuminsá baha konsiderablemente.
Trahadónan den e sektor di salubridat di Kòrsou (médiko, enfermero, botikario) a hasi un trabou inkreibel pa limitá e daño humano. E “streya” sin duda tabata dr. Waterman, e promé direktor di e servisio “georganiseerde geneeskundigen en bacteriologischen dienst” pa su manera profeshonal di atendé ku e pandemia.
Ekonomia di nos pais a haña hopi sla, prinsipalmente pasombra konekshon marítimo ku Hulanda a keda afektá. Pero un konekshon nobo entre Kòrsou i New York a sòru pa un alivio. Skolnan tabata será pa hopi siman i despues di 5 atardi kasi no tabata mira hende riba kaya segun Korantnan lokal. Riba petishon di Gobernadó Nuyens e “fondo di sosten Antia Hulandes” a sòru pa sosten finansiero pa kabesantenan di famia ku no por a sòru mas pa nan famia.
Willemstad, Kòrsou
#coronavirus, #curacao, #IStayHome
Referensia: Archivo Nashonal, Koninklijke Bibliotheek
Danki pa e artíkulo helder pa lesa i kompronde.
LikeLike
Danki pa bo komentario. Bon Pasku.
LikeLike
Pregunta: Poko dia pasá Jeanette van Ditzhuyzen tambe a saka un artíkulo tokante Kabouter. Pero, e tampoko a meshoná ta kuantu hende na Kòrsou a muri di Kabouter. No tin sifra di esei?? Mi ta kòrda ku mi oud-oom a kontami ku e temporada di Kabouter mas-of-menos 5000 hende na Kòrsou a muri di Kabouter. Esei ta parsemi hopi, lesando den bo artíkulo ku ta mas of menos 1000 hende a haña i a sufri di kabouter. Mi oud-tio tambe a kontami ku ta tur mainta trempan 6’or, un karoshi buriku tabata kore dor di kayanan di Punda i Otrabanda, buskando i piki e kurpanan di e hendenan ku a muri e anochi ei i ku ‘huisgenoten’ a pone e kurpa pafo dilanti porta. Muy probablemente nan a keda derá (sin datos) den un sorto di massagraf.
LikeLike
Den mi di dos artíkulo tokante di Kabouter, lo mi bai den detaye i bin ku algun sifra. Den mas o menos 5 siman Kabouter a kobra bida di mas o ménos 200 hende aki na Kòrsou. E kasonan den “Stad” ta bon registrá kompará ku e sifranan den kunuku. Danki pa bo interes Peter.
LikeLike
Mi ta spera ku mi artíkulo di ayera a kontestá basta di bo preguntanan.
LikeLike