Awe ta coranavirus, pero 100 aña pasá e infekshon “kabouter” a mata hopi hende aki

EF24FC74-AC48-40C3-B980-0429E89B4203

Promé ku coronavirus tabatin e grip Spañó (1918 – 1920), tambe un infekshon respiratorio ku a infektá 500 mion hende i globalmente a mata entre 17 pa 50 mion. E grip Spañó ku aki na Kòrsou tabata konosí komo “kabouter” a hasi hopi daño humano inkluso a kousa desena di morto.

Dikon e grip a haña e nòmber “kabouter”? Rònt di e temporada ku e grip Spañó a yega Kòrsou for di Hulanda, un makaku bistí ku un kamisa koló kòrá a logra hui for di un barku Venezolano na Punda. Pa un rason òf otro, búskeda di e makaku a bira hinter un “happening” riba nos isla. Dor di estatura di e makaku i su bistí kòrá, e a keda kompará ku un kabouter. Tur hende tabata buska e kabouter i tur hende a bisa di a mir’é. Despues di algun dia a haña e makaku na pia di Seru Pretu (Amigoe, desèmber 1918). Asina e malesa a keda yamá kabouter. No ta inusual ku nos ta duna grip nòmber di algu ku ta na moda òf a hasi impakto.

Pa bin bèk na e malesa, mas di 1,000 hende a keda infektá na Kòrsou. Segun un relato na okashon di selebrashon di 75 aña di eksistensia di Sint Elisabeth’s Gasthuis, tur kamber di e hospital tabata yená ku dos biaha e kantidat normal di kama, tabatin kama den “gang” i asta mester a pone pashènt riba suela pa falta di espasio i kama. Den un periodo kòrtiku 18 enfermera a keda infektá di kua algun (no a menshoná e kantidat) a muri.

E periodo ku mas infekshon i morto tabata di komienso òktober 1918 pa medio-novèmber 1918. Den ménos ku dos siman un kantidat di 40 hende a muri. Sigun Sint Elisabeth’s Gasthuis, e kantidat di morto den e periodo aki riba nos isla a tripliká. Medio-novèmber 1918 e kantidat di morto a kuminsá baha konsiderablemente.

Trahadónan den e sektor di salubridat di Kòrsou (médiko, enfermero, botikario) a hasi un trabou inkreibel pa limitá e daño humano. E “streya” sin duda tabata dr. Waterman, e promé direktor di e servisio “georganiseerde geneeskundigen en bacteriologischen dienst” pa su manera profeshonal di atendé ku e pandemia.

Ekonomia di nos pais a haña hopi sla, prinsipalmente pasombra konekshon marítimo ku Hulanda a keda afektá. Pero un konekshon nobo entre Kòrsou i New York a sòru pa un alivio. Skolnan tabata será pa hopi siman i despues di 5 atardi kasi no tabata mira hende riba kaya segun Korantnan lokal.  Riba petishon di Gobernadó Nuyens e “fondo di sosten Antia Hulandes” a sòru pa sosten finansiero pa kabesantenan di famia ku no por a sòru mas pa nan famia.

Willemstad, Kòrsou

 

#coronavirus, #curacao, #IStayHome

Referensia: Archivo Nashonal, Koninklijke Bibliotheek

Advertisement

Author: alexdavidrosaria

Alex Rosaria is from Curaçao. He has a MBA from University of Iowa. He was Member of Parliament, Minister of Economic Affairs, State Secretary of Finance and United Nations Development Programme Officer in Africa and Central America. He is an independent consultant active in Asia and the Pacific.

7 thoughts on “Awe ta coranavirus, pero 100 aña pasá e infekshon “kabouter” a mata hopi hende aki”

  1. Pregunta: Poko dia pasá Jeanette van Ditzhuyzen tambe a saka un artíkulo tokante Kabouter. Pero, e tampoko a meshoná ta kuantu hende na Kòrsou a muri di Kabouter. No tin sifra di esei?? Mi ta kòrda ku mi oud-oom a kontami ku e temporada di Kabouter mas-of-menos 5000 hende na Kòrsou a muri di Kabouter. Esei ta parsemi hopi, lesando den bo artíkulo ku ta mas of menos 1000 hende a haña i a sufri di kabouter. Mi oud-tio tambe a kontami ku ta tur mainta trempan 6’or, un karoshi buriku tabata kore dor di kayanan di Punda i Otrabanda, buskando i piki e kurpanan di e hendenan ku a muri e anochi ei i ku ‘huisgenoten’ a pone e kurpa pafo dilanti porta. Muy probablemente nan a keda derá (sin datos) den un sorto di massagraf.

    Like

    1. Den mi di dos artíkulo tokante di Kabouter, lo mi bai den detaye i bin ku algun sifra. Den mas o menos 5 siman Kabouter a kobra bida di mas o ménos 200 hende aki na Kòrsou. E kasonan den “Stad” ta bon registrá kompará ku e sifranan den kunuku. Danki pa bo interes Peter.

      Like

Leave a Reply

Fill in your details below or click an icon to log in:

WordPress.com Logo

You are commenting using your WordPress.com account. Log Out /  Change )

Facebook photo

You are commenting using your Facebook account. Log Out /  Change )

Connecting to %s

%d bloggers like this: