Den añanan 30 e ekiponan di futbòl lokal Bismarck i Trappers a djòin i krea Sport Unie Bismarck Trappers (SUBT). Na 1942 a kita “Bismarck” i pone “Brion” i SUBT a bira Sport Unie Brion Trappers. Pakiko e kambio? Kuarenta aña despues di su morto, Otto von Bismarck, un ultra nashonalista Aleman, a inspirá matansa di miones di hudiu, homoseksual, hende pretu i otro minoria. E repudio pa Alemania den di Dos Guera Mundial (WWll), a fòrsa un kambio di e nòmber Bismarck. Nos ta lesa den Amigoe di 7/2/1942 asta di un kampaña aki kontra influensia Aleman riba idioma Hulandes: “Onbewust steunen te velen een verduitsing van onze taal. Een Onderzeeër, Nieuwbouw, Schijnwerper, zijn Duits[e woorden]. Leren wij dan nooit al wat Duits is te schuwen?”
No tin ningun duda ku WWll a fòrsa un reevalushon di e papel di Bismarck riba evenementunan dékadanan despues di su morto. Historia, ounke ku bo no por kambi’é, ta un proseso largu i lento pa komprondé den konteksto. Pero, komprenshon di echonan ku no ta kambia, si ta suheto na kambio.
Ta riparabel ku kada tantu tempu -kousá pa un evento pafó di nos kòntròl- un rekonsiderashon di pasado ta nesesario. Den e kuadro aki mi ta sinti ku e tempu ta hechu pa nos hiba un diskushon sano riba e diferente aspektonan ku sea ta referí na un era doloroso di nos historia òf ta perpetuá diskriminashon di un òf mas grupo.
Wak algun di e hopi nòmbernan ku ta dòrna nos kayanan: West Indische Compagnie, J.J. Hamelberg, Peter Stuyvesant, Michiel de Ruyter, Alonso de Ojeda i Piet Hein. Pero, no nòmber di kaya so. Símbulo, literatura, ekspreshon, imágennan ku kua nos ta keda konfrontá diariamente. Importante ta pa realisá ku nos no ta solamente víktima. Nos mes ta internalisá i perpetuá diskriminashon i stereotipo ku den pasado (por) tabata normal (“drecha famia”, “kabei malu”, “hasi kos di bo koló”, “mongol”, “gusta saya”, “pòls kibrá” i hopi mas).
Nos no por kambia historia. Loke si nos por hasi ta forma un mihó komprondementu di aktonan históriko i pone esaki den nos konteksto aktual. Dor ku ta den presente so nos ta biba, e posibilidat ta grandi ku den futuro lo reevaluá tambe lokual nos a krea òf rasoná awe. Nos no mester tin miedu di esei.
Willemstad, Curaçao