Ta normal puntra unda nos ta bai despues di e resien disturbionan. Ta fásil pa kulpa e “otro” sin wak kon nos mes a kontribuí na e situashon. Despues ku e huma baha i órden keda reestablesé, kiko ta bai pasa?
Nos a malmanehá nos taréanan outónomo. No a krea institutonan demokrátiko i di maneho fuerte, ni tampoko a invertí sufisientemente den nos kapital humano i sòru pa “the right person for the job” manehá esakinan. Pa un grupo muchu grandi e desaroyo primintí ku kambionan estatal na 1951 i 10-10-10 no a yega. Struktura estatal no ta solushoná problemanan fundamental; si no atendé nan simplemente nan ta pasa pa e struktura nobo. Dòktor su frase: “ban tuma mitar pa despues bin pa sobrá” (1954), ta mas leu ku nunka.
Kiko awor? Ku un “focus” solamente riba kòrta presupuesto, “èksihí“ Hulanda saku di plaka sin kondishon, no por tin progreso. Ta probá ku tur pais eksitoso a invertí den nan institutonan (estatal i no-públiko). Un instituto fuerte ta krea konfiansa i maneho efektivo, ta deliñá prosesonan transparente, ta efisiente (kòrta “waste” i ekseso), ta usa téknika moderno, evaluá eskohonan i tambe antisipá futuro. Práktikamente tur nos institutonan ta swak lokual ta resultá den malalokashon di rekurso, prioridat robes, oportunidatnan despèrdisiá. Semper esnan ku mas ta sufri di e situashon ta esnan mas vulnarabel.
Esaki ta hibami na lo siguiente. E mihó garantia pa kambio di rumbo ta pa nos yega na akuerdonan di koperashon den Reino pa maneho i sosten institushonal. Akuerdonan ankrá den Leinan di Reino (Rijkswetten) konforme artíkulo 38 di Statüt basá riba repartishon di tarea, outoridat i finansiamentu akordá entre Willemstad i Den Haag. Riba kua tereno mester di koperashon den Reino? Mi no tin un lista definitivo, pero ta parsemi ku e áreanan mester inkluí enseñansa, finansa, medio ambiente, salubridat i planifikashon.
Si nos bisti nos kapa di “nos so por”, e proposishon aki no tin sentido. Mi ta rekomendá sinembargo pa nos keda guiá pa un deseo profundo di por garantisá nos pueblo -hinter nos pueblo- un oportunidat igual pa e hiba un bida felis basá riba inklushon, akseso igual na salubridat, bibienda, estado di derechi, formashon i oportunidat ekonómiko.
Sinembargo nos reto mas grandi ta akseptá ku e lokual ku semper nos a bisa, esta ku no tin divishon i ku nos a tolerá otro, ta un gran engaño. Realidat di un grupo muchu grandi ta ku e no tin oportunidat igual pa enseñansa, akseso na salubridat, servisionan públiko i empleo. Tin diskriminashon a base di koló, desendensia, preferensia seksual i kredo. Realidat ta ku tin un grupo muchu grandi ta sinti su mes ekskluí i no-balorá pa komunidat ku ta buska i haña akseptashon den gruponan ku na hopi okashon ta operá pafó di lei. Nos ambishon no mester ta tolerá otro, sino siña kombibí ku otro.
Banda di esaki muchu hende ketu bai ta hunga víktima di sklabitut i kolonialismo na lugá di akseptá responsabilidat propio. Pater Möhlmann a yama nos den Het Spiegelbeeld van de Antillen (1951) sikológikamente desbalansá en buska di material ku hopi biaha nos no por “afford”, kreando suidadanonan ku na mes momentu ta odia e Hulandes mientras tòg ke imitá nan. En realidat nos a internalisá un kultura di kompleho di inferioridat.
Promé ku nos kore kulpa gobièrnu òf kore kulpa e referèndum Si/No, realisá ku ora nos hasi esaki nos ta solamente interesá na defendé nos posishon intransigente pa ku otro. No balotá e heridanan habrí i kaminda nos mira sikatris no tur biaha kier men ku e leshon a kura. Ta nesesario un proseso strukturá di rekonsiliashon i union den kua tur hende por trese su punto dilanti i ku tin orea i komprenshon pa otro. Mi no ta spera ku Fòrti ta kere ku rekonsiliashon den e kaso aki ta simplememte reuní lihé lihé ku algun hende. Na 2007 tabatin un plan di rekonsiliashon (ku ami a ko-redaktá) pa atendé ku e divishon Si/No. E proyekto aki a muri promé ku e a nase pa motibu di ego i nos ta ketu bai sintá ku un pais dividí.
Ban hasi bon uso di e oportunidat aki pa atendé nos problemanan ku ta kompleho. Nos no por bolbe frakasá.
Willemstad, Curaçao
Bo por a manda mas info di e plan di rekonsiliashon
Masha danki
LikeLike
Bon tardi Roline. Te ainda mi no por haña e te,sto kompleto. E buskéda ta sigi.
LikeLike