Ta normal puntra “kiko awor” despues ku e kondishonnan Hulandes pa finansiamentu ta konosí. Fásil ta subi e kabai emoshonal manera hopi a hasi kaba. Kisas ta mihó pa laga e stòf baha i laga kabesnan friu prevalesé.
Kon nos a yega aki?
Nos t’aki awe pa malmaneho di nos tareanan outónomo. Durante añanan no a logra krea institutonan sólido, ni invertí sufisientemente den nos kapital humano i sòru pa “the right person for the job” manehá nan. A benefisiá kompinchi i no esnan ku konosementu. P’esei muchu di nos institutonan ta demotivá, no-produktivo i inkapas pa yuda manehá nos pais na drechi. Nos a malaloká plaka, mientras muchu bon plan a keda para. No a logra atendé ku e industria di wega di plaka i te awe no a baha e salarionan eksorbitante den nos empresanan estatal (ONVs). I esnan ku a malmanehá, primintí shelu, malversá i bria pa inkapasidat, a haña e voto di pueblo.
Struktura estatal a demostrá ku e no ta solushoná problemanan fundamental. Si bo skohe un struktura nobo enbes di atendé ku bo problemanan, simplemente e problemanan ta pasa di e stuktura bieu p’esun nobo. Djis wak 10-10-10.
Si mira Statüt komo un struktura pa atendé nos asuntunan outónomo di tal manera ku tin seguridat, felisidat i igualdat di oportunidat pa tur hende, nos tin ku konkluí ku nos no a kumpli ku e balornan fundamental di Statüt. Awe ta papia di rekolonisashon, pero no ta nos ta e pió enemigu di nos outonomia?
Kiko awor?
E kondishonnan di Hulanda en general ta kondishonnan ku nos mes mester a implementá dia bieu. Proyektonan ku mi a sostené òf yuda aprobá manera: “Centrale Huisvesting” pa baha gastunan di e aparato públiko, “Begrotingskamer” pa un mihó maneho finansiero na lugá di CFT, “Nieuwe Belasting -organisatie” pa subi efisiensia di Douane i kobro di belasting, “Aansprakelijkheid bewindspersonen”, “Integrale aanpak kansspelen” i “Normering salaris overheidsgelieerde entiteiten”, lo a yuda stimulá efisiensia i redusí ekseso. Tur esakinan i mas, a keda para òf no a keda publiká. Awe Hulanda ta mustra dede riba nos.
Pa loke ta trata e kategoria di kondishonnan aki, nan mester bin sea Hulanda eksihí nan òf no. Nos situashon -asentuá pa e krísis di covid 19- ta pidi urgentemente pa: finansiamentu, kapasidat institushonal, reforma struktural i rekonsiliashon.
Ta nesesario un impulso finansiero grandi (sea lokal i/òf di Hulanda) i no kòrtamente pa loko di presupuesto. Mester mara e finansiamentu na kondishonnan estrikto pa e plakanan ta bon manehá i bon aloká. Por sierto e mandatario ku a bisa ku nos mester di “un Marshall Plan i no kondishon di Hulanda”, opviamente no sa ku e plan di rekuperashon Oropeo finansiá pa Merka tabata mará na hopi kondishon. Un bentaha tabata ku institutonan di maneho na paisnan di Oropa tabata fuerte. No por tin ningun finansiamentu sin kondishon, prinsipalmente en bista di nos “track record”.
Lokual mi no ta di akuerdo ku n’e ta ku atministrashon / implementashon di e proyekto di rekuperashon ta keda hasí dor di un “instituto na Hulanda”, manera Fòrti a informá. No pasombra esaki lo ta kontra Statüt (por sierto mi no ta sigur si esei ta kuadra), pero debí na e naturalesa kompleho di e plan ambisioso di rekuperashon. Prinsipalmente esaki ta konta pa reforma struktural riba e.o. tereno ekonómiko, laboral, gubernamental, finansiero, di enseñansa, medio ambiente ku nos tin algun dékada ta rèk kakiña. Kon realístiko ta pa kere ku e metanan aki ta keda realisá sintá den un ofisina na Den Haag?
Tampoko mi ta kere un Instituto na Hulanda ta logra krea e kapasidat institushonal lokal ku asina tantu nos mester pa manehá no solamente e proyekto Hulandes, pero aworó tambe nos mes proyektonan (finansiá pa plaka di belasting). Mundialmente a keda demostrá ku no por manehá proyektonan di tal índole via un relashon di distansia largu. Sigur no si bo ke desaroyo duradero. Pues un “joint effort” entre Kòrsou i Hulanda ku alabes ta generá “mutual commitment” i krea kapasidat lokal ta parse mas produktivo.
Posiblemente nos reto mas grandi ta kon atendé ku divishon, diskriminashon, gruponan ekskluí i no-balorá pa komunidat, e aktitut di víktima di sklabitut i kolonialismo i kompleho di inferioridat. No por sigi balotá e heridanan habrí den nos komunidat. Mester realisá tambe ku kaminda nos mira sikatris no tur biaha kier men ku e leshon a kura. Ta nesesario un proseso strukturá di rekonsiliashon i union den kua tur hende por trese su punto dilanti i ku tin orea i komprenshon pa otro. Final di kuenta presupuestonan balansá i un ekonomia ku ta krese ta nifiká poko si nos no sòru pa oportunidat igual pa un i tur por hiba un bida felis.
Willemstad, Kòrsou
Dank hiervoor. Helder duidelijk met weinig emoties!
LikeLike
Thanks for your feedback. -Alex
LikeLike
Clear, concise, and acknowledges the spectrum of issues that we have.
LikeLike
Thank you.
LikeLike
Danki pa e analises.
Awor kon ta bai organisá i strukturá pa yega na rekonsiliashon i union?
Mi ta kibra mi kabes riba esei pero no por yega na un proposishon. Ta hopi rabia tin den e pueblo aki
Roline
LikeLike
No ta un proseso fásil. Mi tabata involví ku un proyekto grandi di Nashonnan Uní na e paisnan di Sentro Amérika despues di gueranan sivíl den aña 90. Na 2007a hasi un intento aki na Kòrsou. Mi ta mandabo e promé página di e MB ku a krea un verzoeningscommissie.
LikeLike
Mi ta spera ku bo a haña e email. Porsierto e proyekto di UN yama PRODERE i e tbt “baanbrekend” riba su tereno.
LikeLike