Mas nos aserká mart 2021 mas lo tende e promesa di sende e ‘switch’ pa ban èksportá. Strukturalmente nos ta èksportá muchu poko, sigur si kompará nos mes ku Jamaica, Hulanda i Singapore. Nos banko sentral a atvertí konsistentemente ku e situashon aki ta negativo pa nos balansa di pago ku por afektá stabilidat di nos moneda.
Nos ta èksportá minimal pasombra nos no tin un struktura di tratado komersial ku ta fasilitá èksportashon. Nos ta un di e pokonan na mundu ku no tin ni un (1) tratado komersial.
Ora dos pais tin un tratado komersial -manera un Tratado di Liber Komersio- pais A por èksportá pa pais B sin paga derechinan di importashon i sin barera no-tarifario den pais B, prinsipalmente pa èksportashon di servisio. Den e ehèmpel aki e reglanan ta konta meskos pa pais B ora e èksportá pa pais A. Opviamentu ora Kòrsou èksportá produkto Y pa pais A, ku nos ta paga muchu mas kompará ku pais B ora e èksportá produkto Y pa pais A.
Dikon nos no tin tratado komersial manera si ta e kaso ku tratadonan fiskal? Pa negoshá un tratado komersial mester kumpli ku reglanan di Organisashon Mundial di Komersio (WTO). Kòrsou no ta kumpliendo. For di añanan 50 nos a kibra nos palabrashonnan introdusiendo protekshon di merkado i derechinan di importashon dwàrs kontra di nos palabrashonnan. Na 1994 mundu komersial por eskrito a designá nos komo “non-compliant”.
Mientras nos bira ‘compliant’ no ta posibel negoshá un tratado komersial. Durante tempu varios intento pa atendé ku e problema a kaba na nada. Na 2009 mi a logra un akuerdo riba miles di produkto ku eksepshon di tres (3). Esnan ku a bin despues no a kontinuá ku e proseso.
Di un banda pues nos mester èksportá, pero no por yega na un tratado komersial mientras nos ta ‘non-compliant’. Mester un ‘netwerk’ di tratado, i pa èksportá bo mester tin produkto i servisionan ku Kompetitivo.
Un maneho di èksportashon mester kontené algun aspekto primordial: 1. eliminashon for di WTO su lista pretu, 2. stimulá un ekonomia kompetitivo internashonalmente, 3. un kuerpo di èksperto riba tereno di komèrsio internashonal pa guia negosashonnan i manehá nos tratadonan komersial.
Si pa mart 2021 bo tende promesa di èksportashon sin un kontesta riba e puntonan ya menshoná, bo por ta sigur ku ta un promesa i no algu serio.
Willemstad, Kòrsou