Merka ta vota pa su presidente pa di 59 biaha den historia. E sistema elektoral Merikano ta kompliká. Mi ta trata na hasi esaki komprendibel.
Merka no ta vota dirèkt pa su kandidatonan presidensial
Kontrali na hopi otro pais, inkluso Kòrsou, Merka no ta vota dirèkt pa su presidente. Tampoko esun ku bira presidente nesesariamente mester haña mas voto. Na 2016, kandidato Hillary Clinton a haña 2.8 mion mas voto ku kandidato Donald Trump. Esun ku a bira presidente ta Trump.
E voto di e votadó pa e kandidato presidensial ta bai pa 538 hende
Voto di e miones di votadónan na Merka ta bai pa 538 hende ku ta forma un Electoral College. Kada un di e 50 estadonan ta manda un kantidat di hende pa e Electoral College. Mas hende ta biba den un estado, mas hende e ta haña den e Electorate College. Nos por mira riba e gráfiko ku California (CA) tin 55 miembro den e Elektoral College pasombra e tin un poblashon di 40 mion hende. Montana (MT) tin solamente 3 miembro pasombra su poblashon ta 1 mion.
Despues di elekshon presidensial riba 3 novèmber 2020, e 538 hendenan aki ta vota riba 14 desèmber 2020. E kandidato presidensial ku haña 270 vote òf mas di e 538, ta bira presidente na yanüari 2021.
Dikon e votadó no ta vota direktamente pa su presidente?
E sistema di votashon presidensial ta ankrá den konstitushon Merikano. E sistema ta traha pa tene kuenta ku estadonan chikí na poblashon. California tin 40 biaha mas poblashon ku Montana pero, California no tin 40 biaha mas poder ku Montana. Un (1) mion hende ta duna Montana 3 representante. Si e sistema tabata a base popular, California lo mester a haña ku su poblashon di 40 mion, un kantidat di (40*3=) 120 representante. Den e sistema Merikano, California tin 55. E sistema aki ta protehá e chikí. Tambe e tatanan fundadó di Merka a pensa ku no por a konfia den e ‘denkcapaciteit’ di e masa pa vota pa un presidente na tinu. P’esei a krea un ‘tussenstation’ ku yama Electorate College.
Kon ta gana elekshon?
Ku eksepshon di 2*, tur estado konosé e sistema ‘winner takes it all’. Pues si un kandidato gana California ku un (1) voto èkstra òf miles di voto èkstra, e ta haña tur 55 delegado di California pa e Elektoral College. Riba 14 desèmber próksimo e delegadonan ku ta representá nan respektivo kandidato presidensial ku a gana den e estadonan, ta vota. Sa pasá ku un òf mas delegado ta bula waya. E kandidato presidensial ku haña 270 voto òf mas, ta bira presidente na yanüari.
Tin mas elekshon banda di esun presidensial.
Riba 3 novèmber tin mas ku elekshon presidensial. Tambe lo vota pa algun Gobernadó, i parliamentario (Senador i Representante pa Kàmara di Representante) i referèndum. Kuriosamente e elekshonnan aki si ta a base direkto i no via di un Electoral College.
Willemstad, Kòrsou
E artíkulo ta basá riba mi kontribushon na e programa di TV Direct “Elekshon Merka 2020” den kua mi ta un panelista.
*Nevada i Maine