Malesa ku parse covid-19 ta kousa sigur 142 morto na Kòrsou, 1918


Promé ku coronavirus nos a konosé su ruman, e grip Spañó (1918 – 1920), tambe un infekshon respiratorio ku a infektá 500 mion hende i globalmente a mata entre 17 pa 50 mion. E Spañó na Kòrsou tabata konosí komo “kabouter”. Pakiko kabouter? Rònt di e temporada ku e grip a yega Kòrsou, un makaku bistí ku un kamisa koló kòrá a logra hui for di un barku Venezolano na Punda. Pa un rason òf otro, búskeda di e makaku a bira hinter un “happening” riba nos isla. Dor di estatura di e makaku i su bistí kòrá, e a keda kompará ku un kabouter. Tur hende tabata buska e kabouter ku despues di algun dia a keda hañá (Amigoe, desèmber 1918). No ta inusual ku na Kòrsou nos ta duna grip nòmber di algu ku ta na moda òf a hasi impakto.

Kabouter a kousa por lo ménos 142 morto aki. E kantidat di víktima tabata probablemente mas haltu ya ku e tempu ei, sigun Direktor di Salubridat, dr. Nathaniel Waterman, Kòrsou no tabata konosé e obligashon pa raportá morto. No ta tur morto di Kabouter a keda identifika komo tal segun De Geneeskundige Organisatie in de Kolonie Curaçao, 23 òktober 1919. Poblashon di Kòrsou na 1918 a bai atras ku 424 hende debí na mortalidat mas haltu ku normal segun e relato di minister di Kolonia Simon De Graaf. 

Ekonomia di nos pais a haña hopi sla pasombra konekshon marítimo ku Hulanda a keda afektá. Skolnan tabata será pa hopi siman i despues di 5 atardi kasi no tabata mira hende riba kaya segun korantnan lokal.  Riba petishon di S.E. Gobernadó Nuyens a sòru pa sosten finansiero pa kabesantenan di famia ku no por a sòru mas pa nan famia.

E mesun métodonan di awe ku ta usa pa prevení covid 19 un siglo pasá tambe tabatin éksito, esta distansia físiko, higiena personal i keda kas si bo ta malu. E medidanan tabatin éksito. Amigoe den su edishon di 30 novèmber 1918 ta skibi:

“Met genoegen hebben wij deze week kunnen constateeren, dat de menigte op straat gelijk was als vroeger. De drukkere bezochte scholen, de weinige overdag gesloten huizen zijn het sprekendst bewijs, dat, zooals Dr. Waterman reeds liet weten, de ziekte tot stilstand is gekomen”. Despues di algun luna ku e malesa a kousa pániko i daño, e a desaparesé.

Willemstad, Kòrsou

Author: alexdavidrosaria

Alex Rosaria is from Curaçao. He has a MBA from University of Iowa. He was Member of Parliament, Minister of Economic Affairs, State Secretary of Finance and United Nations Development Programme Officer in Africa and Central America. He is an independent consultant active in Asia and the Pacific.

2 thoughts on “Malesa ku parse covid-19 ta kousa sigur 142 morto na Kòrsou, 1918”

  1. den e artikulo ku bo a publika tokante “kabouter” a wordu bisa ku no tabatin obligashon pa raporta morto
    Pero manera ta pon’e no ta kuadra 100% Tabatin obligashon pa raporta fayesementu. Mi ke sa ku bo ta referi ku no tabatin obligashon di raporta kousa di e e fayesementu.

    Like

    1. Den e rapòrt Geneeskundige Organisatie, dr Waterman konbinsentemente ta bisa ku no tin un lei ku ta obligá un hende raportá un morto. Di otro banda e minister di Kolonia ta bisa ku dor di mortalidat haltu i emigrashon (pa vooral Cuba i Panama), poblashon a bira mas chikí. Mi ta komprondé bo punto i ta di akuerdo ku e artíkulo por laga sièrto duda. P’esei mes mi a menshoná e fuentenan.Kisas mi mester a papia di e posibel kontradikshon.

      Like

Leave a Reply

Fill in your details below or click an icon to log in:

WordPress.com Logo

You are commenting using your WordPress.com account. Log Out /  Change )

Facebook photo

You are commenting using your Facebook account. Log Out /  Change )

Connecting to %s

%d bloggers like this: