Kon hunga ku bida di hende: desinformashon riba bakuna

Desinformashon i teorianan di konspirashon den kombinashon ku medionan soshal ta kompliká e proseso pa determiná e bèrdat. Esaki ta dolorosamente bisto den kaso di COVID-19 i e bakuna kontra di e malesa. Ta plama disinformashon pa rasonnan personal, polítiko i pa ignoransia. Kontrali na desinformashon manera “mundu ta plat”, den e kaso di COVID-19 e konsekuensia ta morto i sufrimentu.

Determiná kiko ta bèrdat ta importante. Pero, tin vários kategoria di bèrdat.

Bèrdat personal. Skohe bo realidat i ahustá kiko ta bèrdat pa bo. Bo por kere ku X òf Y ta bo salbador; ku dios ta èksistí òf no. No ta importante pa buska prueba pasombra ta bo bèrdat.

Bèrdat polítiko. Trosa òf fabriká ‘echonan’, keda ripití nan te ora hende kere pa asina logra bo meta polítiko. Ehèmpel: Holokosto nunka a tuma lugá, Presidente Obama no a nase na Merka.

Bèrdat ophetivo. Esaki ta un bèrdat sea ku bo ta kere òf no. E ta independiente di bo realidat òf loke hende bisa. Ehèmpel: Munda ta drei rònt di solo, velosidat di lus (den espasio bashí) ta 299,792 km pa sekonde. Pero tambe ku e bakuna no ta kontené COVID-19, ku e bakuna no ta kambia bo DNA, ku e bakuna no ta kontené un ‘chip’ i ku e bakuna ta mas efektivo pa protehábo ku keda sin bakuná.

Pakiko nos lo preferá kere algu ku no por keda probá riba un bèrdat ku sientífikamente a keda establesé? Segun Journal of Applied Research in Memory and Cognition esaki ta e kaso serka hende di naturalesa deskonfiá òf ku no tin un mente habrí i no ta habrí pa ideanan otro di nan bèrdat personal. Hopi ta sinti nan mes empoderá di por pertenesé na un grupo via internèt ku ta pensa meskos. Prinsipalmente hende ta kai pa desinformashon pa motibu ku nan no ta pensa krítiko.

Pa kombatí desinformashon nos mester ta mas krítiko (algu ku nos enseñansa no ta enfatisá sufisientemente), mester wak di unda e informashon a sali, mester wak si fuentenan profeshonal di notisia tambe a raportá e mesun informashon, èksaminá e kontenido i ímagen (por ehèmpel Google Reverse Image Search) i no kore plama e informashon si bo tin duda. Realisá ku semper bo por haña ‘konfirmashon’ di tur kos riba internèt. Un búskeda riba Google di: “Proof that NASA faked the moonlanding” òf “Proof that we went to the moon” ta produsí miles di artíkulo. Konsultá ku Google so, no ta sufisiente.

Desinformashon ta funesto pa nos salubridat públiko den kaso di e pandemia, i tambe pa nos demokrasia. Staten lo dediká atenshon na kon atendé ku desinformashon enbes di kore tras di kos sin pia sin kabes djis pasombra e ta “trending” riba medionan soshal?

Willemstad, Kòrsou

Author: alexdavidrosaria

Alex Rosaria is from Curaçao. He has a MBA from University of Iowa. He was Member of Parliament, Minister of Economic Affairs, State Secretary of Finance and United Nations Development Programme Officer in Africa and Central America. He is an independent consultant active in Asia and the Pacific.

One thought on “Kon hunga ku bida di hende: desinformashon riba bakuna”

  1. Alex tin asina tantu wega ta hunga ku informashon tokante e bakuna ku por enkontrà informashon ku no ta deseabel pa esnan ku ta pusha e bakuna i ku ta purba di downplay esaki. Ora kumiensa sensurá dor di mainstream media riba un eskala dje grandi, dòkternan, siëntista, etc. a bira tempu pa wak kiko realmente ta sosediendo. Anto bastante prueba, estudio, etc. ku ta más ku indika ku e informashon ku nos ta hañja di e bakuna no ta klop. Manera bo mes a bisa hasi e research. Bakunashon ta un aspekto, konsekwensia di tuma un bakuna eksperimental ta un otro aspekto ku na dado momentu no mainstream media lo no por sigi ignorá. I mi no ta kere den conspiracy theories pero si den evidensia.

    Like

Leave a Reply

Fill in your details below or click an icon to log in:

WordPress.com Logo

You are commenting using your WordPress.com account. Log Out /  Change )

Facebook photo

You are commenting using your Facebook account. Log Out /  Change )

Connecting to %s

%d bloggers like this: