Inflashon na plaka chikí

KIKO TA INFLASHON?

Inflashon kier men ku balor di bo florin (Naf) a bira ménos pasombra preis en general di produkto/servisio a subi i konsekuentemente bo por kumpra ménos kos. Si promé por a yena bo tanki di gasolin ku Naf 100, awe bo por yena solamente 3/4 tanki ku n’e.

KIKO TA KOUSA INFLASHON?

(1) Ora no tin sufisiente produkto/servisio pa kumpli ku demanda di e kumpradó, esta skarsedat. Skarsedat ta subi preis. Te ainda produkshon ta mas abou ku normal pa motibu di e.o. skarsedat di trahadó komo konsekuensia di Covid. China ta traha muchu tiki ‘chip’ pa hinka den outo i p’esei tin ménos outo nobo riba merkado i nan preis a subi te aya. Esaki ta inflashon di demanda.

(2) Preis ta subi ora trahamentu di e produkto kosta mas, esaki pa motibu di oumentu di gasolin, transporte, koriente i salario (prinsipalmente na Merka, pa falta di trahadó). Esaki ta inflashon di kosto.

(3) Tin pais manera India, Argentina, Indonesia i mas ku -pa motibu di entre otro e guera na Oropa- a prohibí èksportá sierto produkto (trigo, soya i fruta) pa garantisá alimentashon pa nan poblashon. Resultado ta ménos produkto riba merkado i oumento di preis.

KIKO TA KONSEKUENSIA DI INFLASHON?

Inflashon tin konsekuensia grave: kaida di forsa di kompra, empobresimentu, kriminalidat, emigrashon i malnutrishon. Inflashon ta pone preshon riba gobièrnunan i por resultá den kambio polítiko, sea ku elekshon òf ku protesta masal manera Sri Lanka. E tema prinsipal di oposishon na Merka i Turkia pa elekshonnan binidero ta inflashon. Meskos lo por pasa na Kòrsou.

INFLASHON I KÒRSOU

Pa gran parti nos tin inflashon di kosto ku ta keda importá. No tin un ‘toverstok’, pero si vários instrumènt ku por fria doló. Ounke ku semper por tin desakuerdo kua instumènt usa, ta straño e falta di sentido di urgensia pa konsiderá inflashon komo un prioridat nashonal i proponé maneho ku sikiera ta trese alivio. Bisa ku bo mannan ta mará manera un mandatario a hasi, no ta un opshon.

Willemstad, Kòrsou

Author: alexdavidrosaria

Alex Rosaria is from Curaçao. He has a MBA from University of Iowa. He was Member of Parliament, Minister of Economic Affairs, State Secretary of Finance and United Nations Development Programme Officer in Africa and Central America. He is an independent consultant active in Asia and the Pacific.

2 thoughts on “Inflashon na plaka chikí”

Leave a comment