
M’a primintí para ketu na 10 fecha importante durante 2023. Awe mi ta trata e estatua di mr. dr. Moises Frumencio da Costa Gomez (Dòktor) riba Gomezplein. Djasabra, 11 di febrüari 2023 ta kumpli 50 aña ku a desvel’é. E promé parti di e artíkulo ta un resúmen di e estatua, i mas abou mi ta bai den detaye.
E estatua di Dòktor a keda desvelá riba 11 di febrüari 1973 riba dr. M.F. da Costa Gomezplein ku te 1967 tabata yama Gouverneur Helfrichplein. E idea pa un estatua di bròns a bin di Stichting Standbeeld mr. dr. M.F. da Costa Gomez (“e Fundashon”) fundá riba 12 di aprel 1967, algun luna despues di Dòktor su morto (22 di novèmber 1966). Pa traha e estatua, bista di e Fundashon a kai riba e gran eskultor bibá na Roma, Carlo Pisi. E artista italiano tabata konosí pa su obranan den vários pais, prinsipalmente na Vatikano.

Ken tabata Dòktor da Costa Gomez? https://alexdavidrosaria.wordpress.com/2020/10/23/ken-tabata-doktor/Foto: kolekshon di Alex Rosaria
Stichting Standbeeld mr. dr. M.F. da Costa Gomez (“e Fundashon”) ta inisiá kampaña pa rekoudá fondo aki na Kòrsou, pero tambe na Aruba i Boneiru. Banda di e estatua, e Fundashon ta pidi Carlo Pisi pa traha un busto di Dòktor ku awe ta na su graf na Morada Santa, Bottelier. A resultá ku tabata difísil pa yega na e plaka rekerí lokual a pone ku mester a amplia e periodo di ‘inzameling’. Tambe mester a posponé inougurashon di e estatua na dos okashon.
Despues di basta retraso, e estatua i busto ta yega Kòrsou fin di desèmber 1972. A skohe pa inougurá e estatua riba djadumingu, 11 di febrüari 1973 durante un seremonia ku vários diskurso, marcha i kanto. A disidí pone e estatua hopi serka di e negoshi Spritzer & Fuhrmann riba Gomezplein. Durante añanan a muda e estatua na dos okashon. Tambe e estatua na algun okashon a bira blanku di protesta i vandalismo.
Elis Juliana na okashon di inougurashon di e estatua, a dediká e siguiente poema na Dòktor:
Na Plaza Gomez, un hòmber riba un pilá ta bisa nos un kos.
Tempu e tabata karni, palabra tabata su spada.
Awor ku bròns ta su rekuerdo, e ta papia ku señal.
Paga tinu mi rumannan!
No kore bai dilanti sin tene kuenta ku bo tras.
Interesante pa añadí ta ku ta solamente esnan ku kier tende lo rekonosé e señalnan. Muchu di esnan ku ta bisa ku nan ta Gomista ta papia un idioma ku awe Dòktor lo no komprondé.
ALGUN DETAYE I KONTEKSTO KU NO A KEDA PUBLIKÁ ANTERIORMENTE
Poko despues ku Dòktor a muri, algun siudadano tabata di opinion ku mester honr’é. A konsiderá pa yama e brùg nobo (su konstrukshon a start na 1962), Dr. da Costa Gomezbrug, pero finalmente a bai di akuerdo pa duna Helfrichplein e nòmber di dr. M.F. da Costa Gomezplein. Esaki a tuma lugá medio-febrüari 1967 i Kolegio Ehekutivo di Kòrsou ta duna espasio na esnan ku a tuma inisiativa pa kambio di nòmber di e plenchi, pa buska e rekursonan nesesario pa un estatua di Dòktor. Esaki ta bira e meta sentral di e Fundashon. E fundadornan tabata segun e akta di notario: Carlos Nicolaas Winkel, William Rufus Plantz i Hendrik Pieters-Kwiers. E promé Presidente ta Johan Enrique Mauricio Jr., i e promé vise Presidente, Arturo Jesurun. Poko despues, pa motibu di malesa, Arturo Jesurun ta bira Presidente i Euclides Monte, vise Presidente. Na komienso e direktiva tabata konsistí di e.o.: Guido Hermans, Sekretaris; Richard Henriquez, Tesorero; i Komisarionan Angel Kook, Richard Pieternella, Oscar Semerel, i Walter Cras.
Algun miembro di e Komishon ta rekomendá aserká e talentoso artista italiano, Carlo Pisi pasombra anteriormente e a traha e estatua di Juancho Irausquin, polítiko Arubano i fundador di Partido Patriótico Arubano ku a muri na 1962. E Fundashon ta pidi Carlo Pisi ofishalmente pa hasi un oferta pa e estatua. Mas despues ta pidié tambe entregá un oferta pa un busto.

Carlo Pisa den su tayér na Roma, Italia ku su obra práktikamente kla. Ken tabata Carlo Pisa? https://timesofmalta.com/articles/view/carlo-pisi-a-gifted-italian-sculptor-in-20th-century-malta.753988. Foto: kolekshon di Alex Rosaria
No por ta un sorpresa ku e eskultor a pidi un montante haltu pa su trabou. Tabatin mester di mas o ménos Naf 75,000. E Fundashon seguidamente ta haña pèrmit pa rekoudá fondo di òktober 1971 pa yüni 1972. Na final di e periodo aki e Fundashon tabata falta Naf 10,000 i ta pidi i haña un ekstenshon di 6 luna, esta te desèmber pa sigi ku e rekoudashon. E promé fecha planeá pa desvelo, esta 22 di novèmber 1972 ta keda posponé pa yanüari 1973 ku tambe ta keda posponé te 11 di febrüari 1973.
E estatua i busto ta yega Kòrsou djis promé ku Pasku 1972 riba e barku Galileo Feraris. A skohe 11 di febrüari pasombra esaki tabata un dia ku no tabatin barku krusero. E pensamentu ta ku si tin turista, esakinan lo a okupá Gomezplein na e vários establesimentunan di horeca i stroba e seremonia. E fecha 11 di febrüari tabata ideal pasombra esaki tabata un djadumingu.
Despues ku St. Vincentius Harmonica a toka himno di Ulanda i Antia Hulandes, e programa ta start 5 pm sigí pa algun diskurso. Richard Pieternella a bisa entre otro: “e lucha nobo pa nos independensia mester keda kòrda e konsehonan i atvertensianan di Dòktor. Prinsipalmente ora ku e a pone nos dilanti pa nos buska e loke ta uni nos i evitá semper tur loke por parti nos for di otro.” Hendrik Pieter-Kwiers na su turno a bisa nos pa tene e méritonan di Dòktor konstantemente den rekuerdo. Tabatin diferente marcha musikal i kanshonnan di kor mr. dr. da Costa Gomez School, entre otro “Nos Tera, Nos Baranca”.

E momentu kulminante tabata ora Lucina da Costa Gomez (segundo kasá di Dòktor) ta desvelá e estatua kitando un bunita klechi ku koperativa Watapana a traha speshal pa e okashon. Mas di Lucina da Costa Gomez (Shon Lou): https://alexdavidrosaria.wordpress.com/2017/01/09/shon-lou-de-berdeberde-un-gran-dama/ Foto: kolekshon di Alex Rosaria
E estatua ta keda poné banda di Spritzer & Fuhrmann lokual no ta tur hende a gusta. E konosido aktivista polítiko, Chan Cudgon, den un remetido (Amigoe 18 di desèmber 1972) ta pidi outoridatnan pa pone e estatua mei mei di Gomezplein. Outoridatnan di Gobiêrnu a splika sinembargo ku debí ku Gomezplein no ta un “Open plein doch een rechthoekige passage” no por pon’é meimei di e plenchi. Ademas, mester a laga lugá liber pa trùknan di paga kandela pasa. E estatua eventualmente ta muda despues di algun aña bai mei mei di Gomezplein. Na 2009, ami komo Presidente di Fundashon mr. dr. M.F. da Costa Gomez, ta hasi un petishon pa hala e estatua te dilanti riba Gomezplein ku bista pa Breedestraat, Punda. E rason prinsipal ta ku mata i tèntnan di establesimentonan di horeca tabata tapa kompletamente e estatua. E mudansa a tuma lugá riba kuenta di Fundashon mr. dr. M.F. da Costa Gomez.
Constance Kok-da Costa Gomez, un di e dos yunan muhé di e promé matrimonio di Dòktor i Elisabeth (Lies) Heiling, ta desvelá e busto di su tata den Sala di Honor di Kas di Pueblo riba 23 di aprel 1973. Na 1997 ta transladá e restunan di Dòktor for di Santana Protestant den Roodeweg pa santana Morada Santa (Bottelier). For di e momentu ei ta manda e busto Morada Santa kaminda esaki ta bira parti di e mousoleo di Dòktor.

E busto di Dòktor na santana Morada Santa
E promé akto di vandalismo di e estatua riba Gomezplein ta tuma lugá riba 24 di ougùstùs 1974 ora ku banda di 7:30 pm un hende ku korant Amigoe ta identifiká komo “un maestro di skol di inisial F.A.” ta basha fèrf blanku riba e estatua despues di un diskushon fuerte ku un otro maestro di skol. F.A. ta keda detené miéntras e mesun anochi empleadonan di D.O.W. ta limpia e estatua. Na mas ku un okashon tabatin vandalismo (fèrf, propaganda polítiko di un organisashon pro-provinsia) i protesta na e estatua kontra di e partido ku Dòktor a funda.
Willemstad, Kòrsou
Fuente: Archivo Nashonal Dossiers 1 & 2 Standbeeld mr. dr. M.F. da Costa Gomez, Nótulo Fundashon mr. dr. M.F. da Costa Gomez, Kolekshon foto di Alex Rosaria, i tambe http://www.alexdavidrosaria.blog