150 aña di proseso pa outonomia

IMG_1536

Riba 27 òktober nos ta konmemorá fecha natal di Moises da Costa Gomez (Dòktor), arkitékto prinsipal di nos outonomia. Un resumen di e momentunan mas relevante di nos emansipashon polítiko.

Historia di nos outonomia polítiko no a start ku Statüt i sigur no na 10-10-10. Ta un proseso di múltiple etapa den tempu. E promé ta 22 novèmber 1869 ora Généreux de Lima, Hudiu i e promé hende di koló den Koloniale Raad, ta lansa un petishon pa derechi di voto pa Kòrsou ku ta keda rechasá pero ta kapta hopi atenshon.

Na 1895 Abraham Chumaceiro, tambe Hudiu ta publiká: “Zal het Kiesrecht Curaçao naar het kannibalisme voeren?” proponiendo un sistema elektoral limitá. Chumaceiro ta fulminá kontra di un ámtenar Protestant haltu ku -basá riba e petishon di de Lima- a bisa ku Hudiunan no ta konfiabel, ku ningun hende muhé ta sirbi i ku e derechi di voto pa e mayoria pretu i Katóliko lo kondusí na adorashon di dios falsu, relashon seksual ku animal i kanibalismo.

CB3D174D-C727-48C7-B07B-64BD510CFB8A Hudiunan a hunga un papel importante den nos proseso pa outonomia: Sr. Chumaceiro (r), Sr. de Lima (d).

Na 1924 Curaçaosche Vrijheidsbond, un asosashon ku tabatin komo meta pa sali na vanguardia di interes di Kòrsou, ta manda Reina Wilhelmina un petishon pa outonomia interno kua tabata kontené un plan detayá pa derechi di voto limitá pa Kòrsou.

Desèmber 1934 Dòktor ta promové ku: “Het wetgevend orgaan van Curaçao”. E mesun luna e ta yega Kòrsou i huntu ku Iglesia Katóliko ta lanta Curaçaosche Rooms Katholieke Partij (CRKP) pa bringa poder protestant i kolonial dunando e masa Katóliko mas poder via derechi di voto universal. Na aprel 1938 ta disolvé Koloniale Raad. Ta krea nos promé Staten di 15 miembro gdi kua 5 tabata apuntá pa Gobernadó i 10 skohé dor di voto popular di hende hòmber ku un salario mensual di por lo ménos 100 florin, sin debe di belasting i minimal 7 aña di enseñansa primario amplio.

Kon mester a sigi, a bira un punto di kontroversia. Iglesia Katóliko a haña ku Dòktor tabatin muchu purá prinsipalmente empoderashon di hende muhé. Segun Pater Radulphus: “ku tur hòmber mes, Dios sa, kòrda hende muhé”. Esaki a pone Partido Demokrat (DP) lanta (1944) i Dòktor kibra ku Iglesia (1948) i lanta Partido Nashonal pa logra outonomia.

Dòktor tabata e intelektual ku tabata kere den nogosashon. Despues di Guera Mundial ll e a presentá su “Proeve van een grondwet” ku ideanan mas inovativo ku asta e konstitushon Hulandes. Momentonan importante den nos proseso di outonomia di 1943-1954 tabata representashon di nos pais den Raad van Advies Extraordinario di Hulanda na London durante di guera, instalashon di Komishon di Outonomia enkargá ku petishon pa outonomia i nos promé minister Plenipotensiario na Hulanda.

Na 1949 a tuma lugá e promé elekshon a base di derechi di voto pa tur hòmber i muhé. A instalá e promé Gobièrnu (Regeringsraad) ku responsabilidat ministerial pa kada miembro. Na 1951 e konstitushon yamá Interim Regeling a drenta na vigor kreando desentralisashon i e promé Konseho Insular. 1951 ta konsiderá e momentu ku nos a realisá outonomia interno. Na desèmber 1954, Statüt, e dokumentu ku a kaba di seya i kompletá nos outonomia interno, ta keda firmá. 

Manila, Filipinas

Author: alexdavidrosaria

Alex Rosaria is from Curaçao. He has a MBA from University of Iowa. He was Member of Parliament, Minister of Economic Affairs, State Secretary of Finance and United Nations Development Programme Officer in Africa and Central America. He is an independent consultant active in Asia and the Pacific.

Leave a Reply

Fill in your details below or click an icon to log in:

WordPress.com Logo

You are commenting using your WordPress.com account. Log Out /  Change )

Facebook photo

You are commenting using your Facebook account. Log Out /  Change )

Connecting to %s

%d bloggers like this: